Fijne feestdagen

 

 

 

 

 

Het is een troostrijke gedachte dat we al die als een archivaris gekoesterde boekjes, altijd nog kunnen gebruiken als kleurboek.

Over de 38e, 40e, 45e, 53e, 60e, 61e, 65e en 82e druk van Max und Moritz

Enige verwarring is ons niet vreemd wanneer we ons bezighouden met de verschillende drukken van Max und Moritz. Speurend over het internet komen we zo nu en dan nog oude drukken tegen, maar echte door opdrachten gedateerde drukken die bezitten we gelukkig zelf. Zoals de cruciale 40e druk met opdracht uit kerst 1899. Die 40e druk was er dus al toen Onkel Karl dat er in schreef. Een vraag voor de oplettende lezertjes: hoe oud is dit boekje? Het is niet waarschijnlijk dat Onkel Karl de opdracht in een oud boekje heeft geschreven. Je geeft voor kerst geen oud boekje aan je neefje of nichtje. Het zal dus wel dateren vlak na 1899, maar de 40e druk kan best in 1898 zijn verschenen. Maar dus niet in 1900. WE hebben onze chronologie van drukken gebouwd rond deze rotsen van houvast. Een andere druk, de 61e druk heeft een handgeschreven datum in het Engels met naam (een nogal curieuze naam P. Electra Atkinson) en is ook gekocht in Engeland. P. Electra had het boekje al in 1912 en het kan best ouder geweest zijn, misschien wel uit 1910 of 1911. Wie zal het zeggen. Helaas zijn de andere op internet opgedoken 45e en 53e en 60e druk niet echt verhelderend. De verkoper van de 60e druk vermeldt 1915, maar heeft daarvoor geen bewijs. Hij/zij zit wel in de buurt met een foutenmarge van + of - 10 jaar. De 61e druk dateert op zijn jongst immers in 1912. De 60e druk is dus ouder dan 1912. Onze speurtocht wordt vervolgd.

 

Verschillende formaten en opgeplakte of gedrukte stroken en Geeft Kinderen Blijheid

Logboek: Vandaag wederom een groote ontdekking gedaan. Bij den vorigen aankoop van Baron van Munchhausen van vader Abraham was een opvallende brede en leege stroock zichtbaar aan den onderzijde van de omslag. Bij een latere aankkop was de toevoeging van de reeks waarvan dit boek deel uitmaakte zichtbaar. Dit luidde als volgt: Geeft Kinderen Blijheid 6 aangevende dat dit het 6e deel is van een reeks al eerder uitgegeven kinderboeken. Echter hier wasch geen schpraake van een opgeplakte stroock, maar van een gedruckte. De boeken naast elkaar leggende toonde nog een opvallend verschil. Wat bleeck? Het boek zonder stroock (niet opgeplakt of er vanaf geraakt door slechte lijm?) was hoger dan het exemplaar met gedruckte stroock. De wonderen zijn de weereld noch niet uyt! Verder waaren beiden boecken identiek en zelfs de vermelde uitgaaven aan het eind toonde geen verschil in druk.

Wordt vervolgd (trouwens Han Peekel is overleden)

Hieronder de visuele bewijschen van de hierboven beschreven ontdeckingen:

 

Ode aan Lambiek (oftewel Kees Kousemaker). Over Mijnheer Kardoes en Mejuffrouw Muizenschrik (1841)

Telkens als wij denken weer iets ontdekt te hebben vinden we het meestal toch terug in de onvolprezen Comiclopedia . Dat zoeken en vinden van dingen is puur tijdverdrijf tussendoor, we zijn nu eenmaal onderzoekers, maar soms kan het ook gewoon andersom. Dan lezen we iets over de oertijd van het Europese stripverhaal op deze site en denken dan: hmm misschien kunnen we daar eens naar zoeken. Zo ook in dit geval over "De Geschiedenis van Mijnheer Kardoes en Mejuffrouw Muizenschrik" uit 1841. Het was in een keer raak. We vonden natuurlijk niet het boekje uit 1841 maar een herdruk uit 1945, vermoedelijk omdat het 100 jaar geleden was, maar er zat even een wereldoorlog tussen. Je ziet dat veel bij de oudste beeldverhalen. Die zo populair waren dat ze eindeloos zijn herdrukt. Deze geschiedenis was niet zo bekend als Prikkebeen, Struwelpeter of Max und Moritz, die tot de canon horen van het vroege beeldverhaal, maar toch bekend genoeg voor een herdruk in 1945. 

Voor jullie wat mooie plaatjes.  Met dank aan Lambiek en kijk op die site. 

 

 

\

\volprezen. .

The Yellow Kid and his Daddy en de scherpe kantjes van de oudste strip (8 april1897)

Om weer even tot de wortels van dit blog terug te keren en geleid door toeval presenteren we hier wat slechte (gele) foto's van een krantje genaamd "The Illustrated Record. The largest illustrated newspaper in the world van 8 april 1897. We kijken even in de kraamkamer van het stripverhaal. Excuses voor het niet geheel te lezen stukje tekst dat bij dit artikel hoort, maar het zelfportret van Outcault maakt een hoop goed. En natuurlijk de Yellow Kid met een botte bijl. Ja dat armoedzaaiertje had heel wat scherpere kantjes dan zijn jongere broertje Buster Brown. De eerste ruwe stapjes van het stripverhaal deden al direct aan zelfcensuur. Het zou alleen maar braver worden. En wat kon die Outcault goed katten tekenen!

 

 

Smurf Veilig

Altijd een goed advies. Zeker als het op een houten luciferdoosje staat.

Geeft Kinderen Blijheid 6: Ziet er leuk uit, is zeldzaam, maar niet van rond 1900 en niet zo goed getekend

Onlangs in het kader van onderzoek naar Oud-Hollandse platinatijdperkboeken, wisten we dit prachtige boek, zesde uit de reeks Geeft Kinderen Blijheid (maar bij ons exemplaar ontbreekt deze ooit opgeplakte strook, kwestie van printen en weer opplakken), van Oom Abraham (is dat wel Daan Hoeksema, zoals ze bij Last Dodo veronderstellen?) en getekend door ene S. van Vleuten:Baron van Munchhausen. Vergelijkbare exemplaren staan altijd te koop voor te veel geld en worden gedateerd (want er staat geen jaartal in) rond 1900. Dat klopt niet want de Gebroeders Koster waren al van Amsterdam naar Bussum verhuisd (dat gebeurt ergens tussen 1922 en 1925) en het boek is dus van na 1925. Even uitleggen: Geeft Kinderen Blijheid is het motto van de uitgever sinds ze naar Bussum zijn verhuisd. Een motto is een spreuk of gezegde met dezelfde letters als de uitgever. GKB=Gebroeders Koster Bussum en Geeft Kinderen Blijheid.

We sloegen het open en het viel ons op hoe het op de neef van Prikkebeen lijkt, althans in eerste instantie. De heer Samuel van Vleuten was duidelijk geïnspireerd door Daan Hoeksema, maar ontbeerde het talent. Als Oom Abraham inderdaad Daan Hoeksema is moet hij zich toch hebben opgewonden over de onbeholpen stijl van de heer van Vleuten en waarom heeft Hoeksema het boek niet zelf geïllustreerd. Hoeksema had het druk genoeg in die tijd gezien zijn ongekende productie in die tijd. Hij was aan zijn eindsprint bezig (zie gisteren). 

Blijft dus de vraag wie is Oom Abraham. P.A.E.Oosterhoff is wat ons betreft een stuk logischer. Hij is een zeer bekende rijmer uit die tijd die veel prentenboeken (ook met Daan Hoeksema) heeft berijmd. 

Daan Hoeksema (11-4-1879 - 4-1-1935)

Daan Hoeksema werd op 8 januari 1935 begraven als "een der meest populaire teekenaars" van zijn tijd.Hem is dus de oorlog bespaard gebleven.

De vele drukken van De neef van Prikkebeen

Dat we nog nooit van Daan Hoeksema hadden gehoord is natuurlijk volledig aan onszelf te wijten. Alles al tig keer gelezen op de Lambiek-site maar daar lees je dan weer overheen en tenslotte is het weer uit het geheugen gewist. Nu we een stapel fysieke items voor ons hebben liggen zijn we weer naarstig op onderzoek gegaan. Het is duidelijk dat de Neef van Prikkebeen een schot in de roos was.

 

 

Dat kun je wel lezen in deze advertentie uit het Nieuws van de Dag van 13 november 1909!

Een tweede druk verscheen al in 1910. Beide drukken staan ook vermeld bij de koninklijke bibliotheek. 

Speurend door oude kranten vinden we pas in 1925 de vermelding van een 7e druk. De 9e druk met andere voorkant is van daarna. Wij hebben een 4e druk. Een optelsom waarbij we de resterende 3e tot en met 6e druk gelijk verdelen tussen 1910 en 1925 maakt al snel duidelijk dat een 4e druk rond 1916 gezocht moet worden.

Wij blij.

Over Felix Hess en Daan Hoeksema

We blijven ons verbazen. Staat er eerst een stuk in de krant over Felix Hess (Uit het kladschrift van Jantje), waaruit we kunnen opmaken dat er ook andere vroege (strip) tekenaar-vorsers zijn (zoals Sytze van der Veen) die gewoon een boek heeft uitgegeven van zijn onderzoek (zie Volkskrant 2 november 2022 stuk van Joost Pollmann: Eerherstel voor Felix Hess, de kinderlijke krabbelaar). Ook deze pionier komt tragisch aan zijn einde net als A.M. de Jong en G. Th. Rotman. Die oorlog heeft een flinke hap genomen van een creatieve generatie. Felix Hess en zijn vrouw werden in 1943 vermoord in Sobibor. 

Dan stuitten we op een andere tekenaar, die eigenlijk heel erg beroemd was in zijn tijd,  maar wederom totaal door ons vergeten, Daan Hoeksema. Ja ja de oertijd van Neerlands oudste prentenboeken. Zijn dat strips? Een plaatje per praatje, dus ja. Hoeksema was een tijdgenoot van Outcault, McManus en Winsor McCay en tekende  zeker niet onverdienstelijk. We gaan hier later over door want het is teveel voor een blogje. In ieder geval was Neef van Prikkebeen  een besteller met maar liefst 7 drukken tussen 1909 en 1925! Onderstaand opgedelpht knipsel spreekt voor zich. Uit het Algemeen Handelsblad 25 november 1925:

 

 

PS Diamiaatjes zijn een soort chocolaatjes.

Over de datering van Prinsesje Sterremuur

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Zo hopelijk hebben jullie het verhaaltje op d'andere blog uitgelezen en zijn jullie klaar voor Smidje Smee. Hier nog wat onderzoek wat betreft de boekuitgave van Prinsesje Sterremuur.

In dit soort boekjes staat nooit een jaartal. Toch weten we daardoor ook dat het ergens in de jaren 20 of 30 gedateerd moet worden. De verhaaltjes stonden tenslotte ook in de krant en ieder oeuvre heeft een chronologie. Prinsesje Sterremuur is een tamelijk oud verhaal dat al kwam na de muizensaga Snuffelgraag en Kragelijntje. Prinsesje Sterremuur verscheen ook in het Duits al in 1928.Gelukkig staat achterin een lijst met boeken die al verschenen waren. Over Prinzessin Sternmiere uit 1928 hebben we het al gehad. Volgt Le Raid aerien de monsieur Barnabas dat stamt uit 1930. De luchtreis van de Pegasus, hetzelfde verhaal, zou pas in 1932 zijn verschenen en de andere boekjes pas in 1935 (zoals Sambo en Jocko). Op de Lastdodo site stond bij deze versie het jaartal 1946. Dat geldt alleen voor een herdruk in nieuwe spelling. Dit boekje is meer dan 10 jaar ouder vanwege de besproken lijst achterin en vooral datgene dat hier ontbreekt. Zo ontbreekt De ezel van mijnheer Pimpelmans (1931) en nieuwe avonturen van mijnheer Pimpelmans (1933). Een datering in 1930 lijkt ons meer in de buurt. 

 

PS En HOEWEL GRAPPIG, BEVATTEN DEZE BOEKJES NIETS WAT IN OPVOEDKUNDIG OPZICHT EENIGE AANSTOOT KAN GEVEN. Rotman hield het braaf. Hoewel we best schrokken van de wreedheid van de houthakker. Hoe kan je de vleugeltjes afknippen van zo'n klein feeënmeisje.

Alledrieduvekaterschesakkerdemallemosterdmolen! (op zijn Haddocks maar ver voor Haddock)

"Alledrieduvekaterschesakkerdemallemosterdmolen! " tierde de stuurman. 

Nee geen kapitein Haddock, maar deccennia eerder op maandag 9 april 1923 al verschenen in het Volk, en uitgesproken door Bulletjes vader, stuurman op de Hercules nadat de twee snaken, net aangekomen in de haven van New York, indiaantje wilden speelen door de vredespijp te rooken!

Wij bieden jullie hier aan het plaatje uit De wereldreis van Bulletje en Boonestaak, vierde deel. 

En als bonus het fysieke bewijs voor de vroege datering: het originele krantenknipsel en de achterzijde met datum!

Klifhanger

Voor de zondag en dan stoppen we ook weer even met deze plaatjes nog een echte klifhanger (Ja dat is een anglicisme). 

Dit plaatje, uitgeknipt uit het album, bieden we aan met aanzienlijke korting. Let wel het is ook nog groter dan die van gisteren. Voor slechts 20.000 euro sturen we het op. 

 Vragen: 

1. Hoe eindigt dit?

2. Wie is AC?

 

 

 

Gevechtswolk tussen Bobbie en Tom (de verstekeling)

Om onze blog enige continuïteit te geven voegen we hier weer eens een gevechtswolk toe (over gevechtswolken). Een beetje tegen ons principe in van de gebaande paden, toch een plaatje van Hergé, die toch ook wel leuke boeken maakte. De gevechtswolk komt uit een herdruk (1956 of zo) van Kuifje in Afrika, bladzijde 45, rechtonder. 

Voor een bedrag van slechts 25.000 euro, knippen we deze uit het album en sturen het aangetekend op. Maar nu eerst de mooie gevechtswolk waarbij Bobbie, de boef Tom, die lastige verstekeling die in opdracht van AC al sinds het begin van de dierendoodschietende reis door Afrika het leven zuur maakt, aanvalt om zijn baasje te beschermen. 

 

Die Schwestern von Max und Moritz

Nu blijken Max und Moritz ook nog twee zussen te hebben, gelukkig maar want van de stoute jongetjes is niets meer over. Ze zijn immers geëindigd als voer voor de eenden. Geheel in stijl (Eine Buschiade) en ook in zeven verzen. Uit dezelfde verzameling als de 38e druk van M & M, dus waarschijnlijk ook eind 19e eeuw. En ook lang (en nu weer) gekoesterd en liefdevol gerestaureerd.

 

38e druk (1895?)

In onze niet aflatende ijver en zoektocht naar de eerste druk zijn we weer twee drukken gestegen (Max en Moritzologie). Een gokje en een ogenschijnlijk onooglijk boekje maar bij nadere beschouwing toch toch weer een aanwinst voor onze wrakken-plankje in de bibliotheek. Opnieuw gebonden, bladzijden hersteld oftewel decennia lang gekoesterd. En wat blijkt, een 38e druk en dus toch stokoud. We hadden door een geschreven opdracht al vastgesteld dat de 40e druk rond 1899 geplaatst moest worden en nu, aangezien de drukken niet synchroon met de jaartallen lopen, een oudere druk die we voor onze gemoedsrust maar dateren plus of min 1 of 2 jaar rond 1895. Zo, h

 

 

Nog even over "Bij ons thuis"

Nu we het boek helemaal hebben uitgelezen is onze mening nog wat milder geworden en zelfs behoorlijk positief. Het is zo Nederlands, of eigenlijk Amsterdam en bijna realtime a la Gasoline Alley. Alle gebeurtenissen zijn ook alledaags, niks bijzonders en daarom, in het tijdperk waarin alle andere vroege stripverhalen in Nederland voornamelijk over infantiele kaboutertjes en feetjes gaan, is deze strip zo bijzonder. Jammert dat het bij een boekje met 15 verhaaltjes is gebleven. De tijd verstrijkt en aan het eind is alles goed. 

De voorkant is als het ware een samenvatting en dat wilden we jullie niet onthouden.

 

PS Kobussie is Kobussie Bobbeldijk. Het zijn bijna Bordewijkiaanse namen. Nu maar verder googelen op Jac van Amstel. Wie weet wat er nog meer opduikt.

 

Bij ons thuis (1932)

Terwijl collega-stripofielen zich vergapen aan de bekende wegen en gebaande paden begeven wij ons op tamelijk onontgonnen gebied. Zo doe je nog eens ontdekkingen. We claimen niet de eerste te zijn en kunnen de aangetroffen soorten ook niet onze naam geven, maar we verbazen vooral ons zelf in de zin van: "dat we dat nog niet kende? of "daar hadden we nog nooit van gehoord" . Zo ook dit boekje "Bij ons thuis" uit 1932 geschreven door Jac van Amstel en met illustraties van J.G. Kesler, dat onze aandacht kreeg doordat een verkoper wees op: als "Bulletje en Boonestaak". Nou het is de light-versie of brave versie van Bulletje en Boonestaak. De verhaaltjes worden verteld door Koba, het meisje uit het gezin dat bestaat uit Vader en moeder, die ook als zoodanig worden aangesproken, broer Dolf, kat Wim en hond Jimmie. Er is een vervelende buurman Rijk van Wildernisse, die natuurlijk geen kinderen heeft en geen begrip. Er is een is meid, Truitje, die het huishouden doet. Er is een aardige oudere buurvrouw Schouten, met wiens gebit hond Jimmie er vandoor gaat en er is Arjaan, een volkse jongen die de melk bezorgd. Kortom vele belevenissen die misschien nu niet meer zoveel indruk maken op ons, maar die de fijnproever in ons wel kan waarderen als een uniek inkijkje in een net Amsterdams gezin in 1930. Details. Daar gaat het om. Zoals het gebruik van turfblokken om een wand te isoleren zodat vader, die graag viool speelt, geen last heeft van het pesterige getrommel van de vervelende buurman. Ook het feit dat men al snel dieren, die lastig, wil laten afmaken zoals katjes in een zak in de sloot of de hond aan het gas is tamelijk 1932 en niet van nu. Het boekje is een teletijdmasjien waar professor Barabas nog een puntje aan kan zuigen.

Robinson Crusoe (1965)

We gaan nog even verder met de George van Raemdonck-trilogie door af te sluiten met het laatste boekje, Robinson Crusoe eveneens uitgegeven door De Vlam, Gent. Waarschijnlijk ook in of net na 1965 uitgegeven. Het vierde verhaal De Schepping zou nooit afgemaakt worden door het overlijden van de tekenaar (Kooijman & Stoovelaar 1977, 72). Omdat we de boekjes zo weinig zien willen we jullie deze ook niet onthouden. Ook deze is in zeer goede staat, een verkoper zou het bijna nieuwstaat noemen, maar een kniesoor zou wijzen op de verkleuringen van de (prijs)stickertjes. Hoe dan ook wij zijn er blij mee. En als de derde wereldoorlog ondertussen niet uitbreekt zullen we ook dit verhaal, na Tijl Uilenspiegel en Smidje Smee op d'andere blog plaatsen. Allemaal als eerbetoon aan George van Raemdonck en opdat we zullen onthouden dat er zulke goede tekenaars zijn geweest naast de voortdurend genoemden.